Statistics-in a tarlan dan chuan Nu leh pa tam zawk hian fate enkawl an thiam an inti tih a ni. Amaherawhchu nu leh pa tam zawk hian kan fate enkawl kawngah dik emaw kan tih psychologically-a dik si lo a awm thin a, chungte chu kan en ho dawn a ni.

1.  Mi hek a tha lo tih inzirtirna

I fa chuan a school kal a rawn haw emaw,a tual chai a rawn haw-in a thiante thil tih sual emaw ama chunga an thil tihsual te rawn sawi ziah ta se,engtinnge i lo chhan ang le?

Nu leh pa tam zawk chuan , midang hek hi thil tha a ni lo tiin an fate an hrilh thin. Psychologist te rilru ti luhai tu pakhat chu naupang tam zawk hian mi hek hmang nih an hlauh avangin an chung ngei pawha thil tha lo thleng te pawh an sawi chhuak ngam lo tih a ni. 

Nu leh pate hian kan faten an dikna leh an zahawmna an phak tawka an hum theih nan tan kan lak pui tur a ni zawk a ni.

Fimkhur ngai pakhat chu kan fate thusawi chu 100% a dik em tih finfiah tum thin tur a ni.

2.  Naupang chu a herh zawngin an awm tur a ni lo tih ngaihdan neih.

Nu leh pa tam zawk hian kan fate tap,titau leh thinrim vanga an toys thlawh kual vel hi kan hmu thei lo thin. A chhan ngaihsakpui miah lovin ‘ Tap suh’ kan ti mai thin.

Naupangin a awmherh zawnga reaction an neih hi an invenna a ni tih hriatpui a tul hle a, an nervous system nena inzawm tlat a nih avangin rilru hrisel an neih na tura thil. Pawimawh tak a ni tih hriat tur a ni. 

Puitling pawh kan duh loh zawng thilthlengah chuan ka tek chhak zel hi maw!! 

Hringnun-ah negative emotion (duh loh zawng-a thil thlenga an awm dan tur) an zir ve na a ni a, zawldawh taka a chhan leh tih dan tur sawipui zawk thin tur a ni.

3.  Mi zawng zawng tana mi tha nih tir tumna

Kan fate hi midang te tan mi tha ni turin kan duh vek a, thlamuang takin an thiante nen hun hmang se tih kan duh thin. Amaherawh chu, hemi-ah hian kalthui lutuk a awm ve thei tih hriat a tha.

Midang ti lawm tur khan i fa khan a chang chuan a duhzawng leh a tui zawng a kalsan hial a ngai thin ang a, dik a tih pawh ti thei loin a awm thei tih hriatpui ve ang che. Entir nan, i fa kha, dikna duhtak a ni a, a thian ten,  i homework chu kan lo copy ve mai teh ang a nih loh chuan kan kawm tawh lo ang che’ ti ta se, ‘midang laka that zirtirna khan i fa nihna dik leh tha kha thutlukna siam turin a ti buai thei tih hriat tur a ni. 

Chuvangin, kan fate hi dikna tan fo tur leh a dik leh tha-ah chuan midang puih leh midang laka that chhuah kan zirtir ang a, a fello-ah erawh chuan dik taka awm tura kan tih chak zawk a ngai a ni.

4.  Lehkha i zir that loh chuan hna tha i thawk thei lo ang.

Nu leh pa tam tak chuan an fate school-a an hlawhtlinna hi an puitlin huna an hlawhtlinna nen inzawm tlat turah ang an ngai. Zirna hi hlawhtlinna bul thut a ni ngei mai tih chu hai rual a ni love. 

Havard Proffessor Howard Gardner chuan intelligence chi sarih zirbingna neiin, mi an hlawhtlin leh hlawhtlin loh hi an Emotional. Intelligence-ah a innghat thuk hle tih hmuh chhuah a ni. Emotional Intelligence tih hi, kan chunga thilthleng azira kan insiamrem thiamna tiin ka’n dah ang e. Entirnan, nula,tlangval te an ngaihzawngin then ta se, la na em em mai se la, Emotional Intelligence an nei chhe hle tihna a ni.  Chutiangin i fa kha a hlawhchhamna-in beidawnna a tuh sak chuan Emotional Intelligence a nei chhia tihna a ni ang. I fa chu a chungah eng pawh thleng se, pangngai taka nung thei tura zirtirna i pek a ngai a,heta i hlawhtling a nih chuan a lo len hunah a tan hlawhtlinna rahbi i tuksak tihna a ni ang. Emotional. Intelligence chungchang hi video dangah sawi chian leh zual kan tum dawn nia.

5.  Naupang rualawt loa siam tumna

American sociologists te chuan naupang tana nu leh pa ten an sum sen hi a kum telin a pung tial tial niin an sawi. Mizoram pawh hi han zir chiah ila,a dik ngei ang tih a chiang e.

Nu leh pa te hian a tul leh ngai bak hi kan fate tan sum kan luan ral tir tih hi pawm ngam a tul a. I naupan laia i neih theih loh vanga i rualawh thin avanga i fate i rual awh pui kha bansan a hun zawk a ni. Fate tana sum khawl theih hi thil pawimawh tak a ni tih hriat tlat zawk tur a ni.

6. Fate hi hlimtakin kan siam reng tur a ni.

Nu leh pa chuan kan fate hlim tak leh  thlamuang taka awm turin kan duh vek a, amaherawhchu hemi tihpuitlin tuma an duhzawng leh chak zawng tih sak  zel hian kan fate an thilzir tur tam tak kan chhuhsak zawk a ni tih hriat a pawimawh hle. Kan fate hi kan puihna tel loa hlim thei tura buatsaih hi an nakin hun atan a pawimawh zawk a ni.

7.  Thiante leh mi awmna hmuna hau

Nu leh pa thenkhat chuan kan fate hi an thiante awm lai emaw mi awmna hmunah kan hau-in kan hrawk vak vak mai thin a, hei hian kan fate-ah inthiamlohna leh zahna namenlo a siam a, an inrintawkna leh inngaih hlutna ti bo daih thei thil a ni tih reng kan ngaihtuah pha ngai lo.

Kan fate chu  hmun leh hmuna haua,zilh mai lovin  a rukin fianrial-ah kan hau-in kan fuih thin tur a ni a, dawhtheihna leh insumtheihna kan nei ngei ngei tur a ni.

8. Tihtur chiang takin kan hrilh thin lo

Kan fate  hi puitling ang maia kan tawng man zung zung turah kan ngai mai thin a, a diklo tih hriat tur a ni. Tih tur kan hrilh emaw awm dan tur kan hrilhin,puitling angin vawi 1-ah thil tam tak an la hrefiah vek seng lo tih hriat pawh a pawimawh hle. 

Tin, an tih loh tur sawi ringawt aiin,an tih tur sawi hi a tha zawk.

Entir nan, I fa chu inah a rawn luhin,  a kawr a phelh a, thuthleng-ah a vawm thawr mai a, nang chuan ‘I kawr kha vawm ringawt suh’ i lo ti ringawt a nih chuan i fa kha a tih tur i hrilh tel loh avangin  hrih hai takin i siam thei. ‘In-a i lo luhin i kawr i hlip anga tha takin i kawr khaina-ah i khai dawn nia’ i tih chuan a chiang sawt dawn a ni.

9.  Kan fate hi kan tham ve fo thin.

Kan fate hi kan duhdan-a awm tir kan duh avangin,  lawmman engngemaw kan siam sak thin a, an ti tau thlem nan te, thil kan lei sak mai a, a hrinchhuah kan chik em le?  An tih tauh leh hunah  thil leisak kha an lungawina turah an ngai ta tlat thin a ni. Chuvangin thil ni lo thleng thleng a kal dawn ai chuan a tul chuan hremna pawh pek mai kha a tha zawk a ni.

10. Midang fate nena kan fate khaikhin

Kan fate midang fate nena khaikhin leh anmahni zilh nana midang te hman hian kan fate-ah zahna, thinrimna leh tihtauhna a thlen thei a ni tih kan hre lo fo thin. 

I fa chu i fuih a nih chuan midang sawi tellovin, a laka i beiseina kha hrilh mai thin la, a hlawhtlinna lawmpui thin ang che. Chu chuan mahni inrintawkna a siam dawn a ni. 

chutiang nilova, midang fa hlawhtlinna sawi paha i fuih a nih chuan a lo hlawhtlin hun pawhin mahni inrintawkna ni lovin,  midang anga hlawhtlingah a in ngai mai dawn a ni.

11.  Fa enkawlna ah kan tang mar lo thin

Kan fa enkawlna kawngah a changa kan strict viau a, a changa kan phalrai leh viau si chuan kan fate’n engber nge dik tih hre lo khawpin kan ti luhai daih thei a ni tih kan hria em le?

Kan fate chu an thil tihsuala kan hrem a nih chuan,an tihsual leh pawhin hrem ngei ngei tur a ni. A nih loh chuan tihsual kha a pawi nge a pawi lo tih an hrethiam lo mai dawn a ni. 

12.  Fate hi khawngaih lovin hmangaih tur a ni.

Kan fate hian thildik leh fel takin an ti vek thei lo tih pawm tur a ni a, hemi an thil tih dikloh siam tha tur hian - Zilhna kan hmang hmasa ber anga, result tha kan hmuh loh chuan hremna thleng kalpui hi fa hmangaih tak tak tan chuan tih ngei ngei tur a ni. Khawngaihna avanga kan fate thatlohna hrem phal lova kan awm a nih chuan kan fate-ah sualna kan tuh a ni tih kan hriat a pawimawh hle. Chu chuan an tleirawl chho-ah min vaw let thung thin a ni tih pawm tur a ni.

Youtube-a hemi chungchang en duh tan a hnuaia link ah hian a en theih e.

https://www.youtube.com/watch?v=zBtKR9dgtkI&t=204s