Mi tam tak tanfung pakhat-ah chuan tunlai technological devices te hi,naupangin an khawih thiam a pawimawh tih a ni a. Khawvel changkan ang zela inherrem a ngai an ti a ni.
Naupang hi kum 5/6 an nih thleng hian an thluak-ah hmasawnna chak tak a thleng tih hriat tur a ni. An thil tawn an man zung zung thiam a, mihring nunphung pangngai-ah chuan hemi kum ang rual thleng hi chuan an mi hmuh leh an thil khawih atangte, an hmun fan atang tea an tawnhriat chuan an thluak a tihmasawn a ni. Chuvang alawm an dilchhut kan tih thin.
Mahse ngaihtuah teh! Mobile phone an khawih tam lutuk chuan hmasawnna tur kawng pawimawh tam tak an chan thei a ni.
Mobile phone khawih tam lutuk avanga naupanga harsatna awm te:
1 A mut hun bi leh body clock a tibuai thei.
Mobile phone eng hian blue light a pe chhuak a, hei hian hormone pawimawh tak melatonin hnathawh a tibuai a, chu chuan taksa-in mut leh thawh hun cycle a neih tawh sa chu a tibuai a, chu mai piah lamah zan lamah an en nasa a nih phei chuan an muttui leh tui loh thlengin a nghawng bawk a ni. Mut that hi taksa thanna atan a pawimawh tih kan hriat kha.
2 Tawngthiamna kawngah harsatna a siam thei a, Padiatric Academic Societies Meeting,2017 May thla-a neiha researched paper present-ah chuan naupang an la tet lai a,electronic devices, mobile, TV, computer hmaa hun hmang tam lutuk chu a tawng thiam chungchang-ah harsatna an neih thin thu tarlan a ni. Zirchianna chuan minute 30 chhung electronic gadget hmaa hun an hman hian tawngthiamna a an hmasawnna 49% zelin a ti tlahniam nia hmuhchhuah a ni. Naupang tawng tlem lutuk leh tawng thiam har pawh electronic devices-a hun an hman tam vang niin tarlan a ni bawk.
3 Naupang Nungchang-ah harsatna a siam thei,an rilru pek theih dan chin a tibuai bawk.
Canada-a research work pakhat chuan naupang, ni khat-a darkar 2 aia tam electronic devices khawih thin te chuan rilru sawrbing theihna an nei tle a, an rilru pek theih hun chhung a tlem bawk, tin, ADHD natna (Naupang attention pe thei lo, harh em em si) an nei duh tih a tarlang. Tin naupangin an thil en chu an kum level tana siam a nih loh chuan an nungchang leh hmasawnna-ah harsatna a siam duh tih a ni bawk.
4 Digital devices-a hun an hman tam lutuk chuan taksa sawizawina/chetna an nei tlem.
Naupang tan chuan taksa chet/sawizawi hi an physical development leh skills development atan pawimawh tawp a ni a, mobile phone leh Digital devices dang an khawih nasat lutuk chuan hetiang hun tha hi an nei lova, an taksa hmasawnna nasa takin a thuanawp phah bawk a ni. Tin taksa insawizawina n neih tlem avang hin obesity (thau natna) an nei hma bawk.
Digital devices te hi a addict theih em
Digital devices-in nghawng tha lo a neih zinga pawi ber mai nia research-a an zir chhuah chu naupang-ah cocaine-in effect a neih ang tho hian thluak a affect thei nia tarlan a ni.
Digital devices khawih hian taksa-in chemical chi khat dopamine (nuam tihna) a pek chhuah chu a ti pung vak a, tih leh zel duhna a thlen a ni.
kan zawhna chhanna chu a addict theih tih a ni e.
A nih Eng anga rei nge?
American Academy of Pediatrics-in a zirchianna a neih-ah hetiang hi naupang ten digital devices an khawih rei hun chhung atan a him nia ngaih a ni.
Naupang kum 1 leh a chanve hnuai lam -
Digital devices khawih loh hrim hrim (video call tiam lovin)
Naupang kum kum 1 leh a chanve leh kum 2 inkar
Programme tha a nu leh pa nena en.
Kum 2 - 5 A nu leh pa enpuiin darkar 1 chhung.
Kum 5 chunglam hi report-ah tarlan a ni lova, nu leh pa ten thiam taka kan fate hemi kawngah hian management kan neih sak a pawimawh hle a ni.
Engtianginnge naupang, hetiang lakah kan control-in management kan siam sak ang tih video dangah en ho leh kan tum dawn nia.